پرورش مرغ محلی
افزایش بی‌اعتمادی مشتریان به بازار مواد غذایی، می‌تواند یک فرصت طلایی برای تولیدکنندگان محصولات ارگانیک یا طبیعی تلقی شود.
کافی است بدانید که بزرگترین بهره‌برداران از بازارهای جهان، افرادی بوده‌اند که نیازهای مشتریان را دقیق‌تر شناسایی کرده‌اند. به‌عنوان مثال استفاده از آنتی‌بیوتیک و مواد شیمیایی و دارویی در برخی واحدهای صنعتی و بزرگ مرغداری باعث شده است که مشتریان اعتماد خود را به این دسته از محصولات از دست بدهند و غذاهای ارگانیک یا در اصطلاح عامه بازار ایران «محصولات محلی» مشتریان زیادی را به خود جذب کند.
این موضوع می‌تواند برای شما کسب‌وکارهای کوچک و پردرآمدی را دست‌وپا کند. «پرورش مرغ بومی» یکی از مطلوب‌ترین این گزینه‌هاست. مطلوب از آن جهت که پرورش مرغ‌بومی در سطح صنعتی و مرغداری‌های بزرگ توجیه اقتصادی ندارد و در نتیجه تولیدکنندگان باتجربه و بزرگ قادر به رقابت با بازار کوچک شما نیستند.
علاوه‌بر این مرغ بومی یا همان مرغ‌های‌محلی ایران، نوعی نژاد بسیار مقاوم به‌شمار می‌آیند. آنها در مقابل بیماری‌ها، گرما و سرما تحمل بالایی دارند و این مزیت باعث می‌شود که ایجاد یک واحد تولیدی مرغ‌بومی نه‌تنها هزینه‌هایتان را کاهش می‌دهد بلکه شما را با ضرر و زیان کمتری ناشی از تلفات هم مواجه می‌کند.
به جز این مقاومت نژاد بومی در مقابل تغییرات دما سبب می‌شود که شما بتوانید در هر نقطه از کشور یک مرغداری کوچک و کم‌هزینه دایر کنید. این درحالی است که واحدهای صنعتی و بزرگ پرورش مرغ در برخی اقلیم‌ها مانند مناطق گرم و کویری زیان‌دهی بالایی دارند.
براساس بررسی‌های کارشناسی با راه‌اندازی یک واحد کوچک پرورش مرغ‌بومی که صرف‌نظر از هزینه تهیه مکان نگهداری، بین ٤,٥ تا ٦میلیون تومان برایتان هزینه دارد از دوره دوم پرورش به بعد تقریبا به سوددهی خالص و صد درصد می‌رسید. در ادامه این گزارش جزییات این کسب و کار را با دو کارشناس بررسی کرده‌ایم.
تغذیه و نگهداری مرغ بومی تقریبا رایگان است
مرغ بومی به دلیل برخورداری از برخی ویژگی‌ها می‌تواند هزینه پرورش و نگهداری را تا حد زیادی کاهش دهد.
به‌عنوان مثال مرغ بومی ذاتا «چراگر» است، یعنی قادر است با چرا و جست‌وجو حدود ٣٥ تا ٤٠درصد از غذای مورد نیاز خود را تأمین کند. این درحالی است که مرغ‌های صنعتی به صورت صددرصد به تغذیه دستی نیاز دارند. این موضوع هزینه کارگری بیشتری نیز به مرغداران بزرگ تحمیل می‌کند.
نکته دیگر این است که مرغ صنعتی جیره غذایی مخصوصی دارد به همین دلیل مرغداران بزرگ هزینه گزافی بابت تهیه خوراک که اغلب وارداتی است، متحمل می‌شوند. در مقابل مرغ بومی جیره غذایی ارزان‌تری دارد. جیره خوراکی آنها می‌تواند شامل پسماند غذایی و دورریز خانواده‌ها باشد یا پسماند مزارع کشاورزی یا باغ‌های میوه. برای تهیه غذای مورد نیاز مرغداری کوچک‌تان می‌توانید با چند رستوران و میوه‌فروشی یا قنادی مذاکره کنید.
برای تأمین کلسیم مورد نیاز جیره غذایی مرغ می‌توانید از پوسته خرد شده تخم‌مرغ، پودر استخوان و خرده‌های سنگ آهک و مواد آهکی استفاده کنید. این نکته تغذیه‌ای به‌ویژه برای افرادی اهمیت دارد که می‌خواهند یک واحد مرغ تخم‌گذار داشته باشند.
پروتیین مورد نیاز مرغ بومی نیز معمولا از طریق تغذیه حشرات کوچک یا کرم‌ها تأمین می‌شود و سایر مواد معدنی مورد نیاز خود را از چرای روزانه در خاک به‌دست می‌آورد. برای افزایش بهره‌وری و میزان تولیدتان می‌توانید از مکمل‌های غذایی نیز استفاده کنید.
واحد پرورشی‌تان را در روستا دایر کنید
بهتر است واحد پرورشی خود را در یک منطقه روستایی دایر کنید. این توصیه «حمیدرضا ضیایی» مسئول برنامه‌ریزی تولید طیور وزارت کشاورزی به مخاطبان است.
او دراین‌باره توضیح می‌دهد: صرف‌نظر از این‌که اجاره یا تهیه فضا در یک منطقه روستایی ارزان‌تر است، امکان دسترسی پرنده به خاک موردنیاز برای تغذیه نیز فراهم بوده و علاوه‌بر این می‌توانید از پسماند کشاورزی و باغداری روستاییان برای تغذیه پرندگان استفاده کنید.
ضیایی ادامه می‌دهد: مرغ بومی به دلیل این‌که سالیان دراز با اقلیم و جغرافیای کشور درگیر بوده است به‌تدریج مقاوم شده و نیازی به دارو و واکسن ندارد که این موضوع در کاهش هزینه‌های مرغدار بسیار موثر است. با رعایت نکات بهداشتی ساده مانند تعویض به‌موقع آب، شست و شوی سالن مرغداری و تهویه مناسب می‌توانید کمترین احتمالات بیماری را از بین ببرید.
غیر از این مرغداران سنتی در درمان بیماری‌های مرغ بومی از روش‌های طبیعی بهره می‌گرفتند که اطلاع داشتن از آنها ضمن کاهش هزینه، مزیت ارگانیک بودن تولید را حفظ می‌کند. به‌عنوان مثال یکی از مواردی که مرغداران به وفور با آن مواجه می‌شوند تب‌کردن پرنده است که مرغداران سنتی و روستاییان با اضافه‌کردن کمی جوشانده گل ختمی به آبخوری پرنده، این عارضه را درمان می‌کردند.
هزینه تجهیز واحد پرورشی بین ٤,٥ تا ٦میلیون تومان
«محمد رشیدی» دامپزشک و تولیدکننده مرغ و تخم‌مرغ بومی جزییات بیشتری از این حرفه را با «شهروند» در میان می‌گذارد. او توصیه می‌کند تولیدکنندگان کار خود را با کمتر از هزار جوجه استارت نزنند زیرا این موضوع توجیه اقتصادی کافی ندارد. برای خرید جوجه بهتر است به سازمان جهادکشاورزی استان یا شهرستان خود مراجعه کنید زیرا این سازمان علاوه‌بر این‌که مشاوره علمی برای شروع کار در اختیارتان می‌گذارد جوجه‌هایی به متقاضیان ارایه می‌دهد که از نظر سلامت تأیید شده هستند.
قیمت هر قطعه جوجه بومی درحال حاضر بین ٧٠٠ تا‌هزار تومان است. به این ترتیب اگر بخواهید هزار جوجه خریداری کنید باید هزینه‌ای معادل ٧٠٠هزار تا یک‌میلیون تومان به خرید جوجه اختصاص دهید. سایر امکانات مورد نیاز برای تجهیز واحد مرغداری‌تان شامل این موارد خواهد بود: دانخوری و آبخوری، تهویه اعم از مکنده و فن، لوازم گرمایشی و پوشال برای کف سالن.
برای هزار قطعه پرنده ١٢ آبخوری و دانخوری مورد نیاز است که در مجموع شامل ٢٤ تا ٣٠ ظرف می‌شود. با احتساب قیمت ١٥هزار تومانی هر ظرف، هزینه تهیه دانخوری و آبخوری بین ٣٦٠ تا ٤٥٠هزار تومان می‌شود. چهار دستگاه مکنده و دستگاه فن به علاوه ٤ بخاری برقی فن‌دار گرانقیمت‌ترین تجهیزات این واحد تولیدی خواهند بود. این تجهیزات را می‌توانید با ٣میلیون تومان هم تهیه کنید.
بهتر است کف سالن تولیدی‌تان را با حدود ٢ سانتی‌متر پوشال بپوشانید تا مانع از مرطوب شدن بستر و بیماری گله مرغ‌هایتان شود. هر مترمربع کمتر از ٢ کیلوگرم پوشال نیاز دارد و هزینه یک واحد پرورشی‌هزار قطعه‌ای حدود ١٠٠هزار تومان می‌شود. به این ترتیب با هزینه کرد حدود ٤,٥ تا ٦میلیون تومان می‌توانید یک سالن مرغداری کوچک داشته باشید.
پس از دوره اول، سود خالص تقریبا صد درصد می‌شود
این دامپزشک برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها، توصیه‌های دیگری نیز ارایه می‌دهد. برای‌هزار قطعه مرغ حدود ٥٠ تا ٧٠ مترمربع فضا کافی است. اگر هزینه تهیه فضا برایتان نسبتا بالاست، می‌توانید با قفسه‌بندی‌های چند طبقه در فضا صرفه‌جویی کنید اما چون هزینه قفسه‌بندی خیلی هم ارزان نیست اگر فضای کافی در اختیار دارید می‌توانید مرغ‌ها را روی بستر بدون قفسه رها کنید.
مرغ بومی نسبت به گرما بسیار مقاوم است و برای سالن‌های موجود در مناطق گرمسیر می‌توان با یک ابتکار ساده سرمایش مورد نیاز واحد مرغداری را تأمین کرد.
یک سطل مدرج آب با ظرفیت ٢٠ لیتر که مجهز به شلنگ تراز است می‌تواند در ماه‌های گرم سال جلوی فن تهویه سالن قرار گرفته و نقش کولر را ایفا کند. به این ترتیب هزینه تهیه وسیله سرمایشی را صرفه‌جویی می‌کنید.
رشیدی تأکید می‌کند: پس از تجهیز سالن کوچک‌تان، عمده هزینه تولیدکننده در هر دوره هزینه تهیه جوجه است و در صورت تصمیم به ایجاد واحد مرغداری تخم‌گذار، هزینه‌کرد تولیدکننده بسیار ناچیز است و سوددهی خالص تقریبا صددرصد می‌شود زیرا مرغ بومی هزینه گزاف خوراک، واکسیناسیون، درمان و هزینه‌های سنگین کارگری را به تولیدکننده تحمیل نمی‌کند.
ریسک واحد پرورشی مرغ تخم‌گذار کمتر است
مهم‌ترین مشکلی که باعث می‌شود تولید مرغ بومی گوشتی در واحدهای مرغداری بزرگ به‌صرفه نباشد، دوره پرورش طولانی‌تر آن است. درحالی‌که مرغ صنعتی ٤٥ روزه پروار و گوشتی می‌شود برای پرورش مرغ بومی حداقل به زمانی حدود ٣ ماه نیاز دارید.
بنابراین اگر نتوانید مرغ‌های تولیدی‌تان را با قیمتی بالاتر از مرغ صنعتی بفروشید تولید مرغ گوشتی بومی چندان به صرفه نیست. اما واحد مرغ بومی تخم‌گذار ریسک کمتری دارد. از این جهت که مرغ تخم‌گذار غذای کمتری مصرف می‌کند در نتیجه نگهداری آن هزینه کمتری دارد و از طرفی تخم‌مرغ محلی از بازار فروش بهتری نیز برخوردار است.
مرغ بومی از ٥ ماهگی به بعد شروع به تخم‌گذاری می‌کند و وارد مرحله تولید می‌شود. اگر از هر ١٠٠ مرغ روزانه ٧٠ تا ٧٥ تخم‌مرغ به دست آورید، سود قابل‌توجهی خواهید داشت. ضمن این‌که تخم‌مرغ محلی به دلیل ویژگی‌های خاص قادر است در دمای معتدل تا ١٥ روز بدون یخچال سالم بماند و همین مسأله هزینه نگهداری را مجددا کاهش می‌دهد.
درآمد قابل‌توجه به شرط بازاریابی مناسب
حمیدرضا ضیایی، مسئول برنامه‌ریزی تولید طیور وزارت کشاورزی درباره بازار فروش محصولات ارگانیک مرغ بومی به «شهروند» می‌گوید: در ایران هنوز به درستی برای مصرف‌کننده فرهنگ‌سازی نشده است اما در اروپا محصولات ارگانیک که با عنوان «هپی‌اند» به بازار عرضه می‌شوند طرفداران زیادی دارد و قیمت این محصولات به‌طور متوسط حدود ٣ برابر سایر محصولات است.
او همچنین تأکید می‌کند: اگر تولیدکننده محصولات مرغ بومی بتواند بازاریابی خوبی داشته باشد و از امکانات مدرن مانند تبلیغات مجازی و بسته‌بندی مناسب بهره‌گیری کند می‌تواند فروش قابل‌توجهی داشته باشد زیرا محصولات مرغ بومی با محصولات صنعتی به خوبی قابل تمایز است و مشتریان ایرانی این تفاوت را می‌دانند.
به‌عنوان مثال پوسته‌های رنگی تخم‌مرغ و گوشت قرمز مرغ بومی از ویژگی‌های بارز این محصول است و مصرف‌کننده ایرانی با تبلیغات مناسب حاضر است محصول سالم و عاری از داروی طبیعی و محلی را ولو با قیمت بالاتر خریداری کند.
رشیدی نیز با اشاره به تجربه شخصی خود از بازار این محصولات می‌گوید: من تجربه بازارهای شمال کشور را دارم و خوشبختانه در مناطق شمالی مشتریان زیادی به دنبال تهیه تخم‌مرغ و گوشت مرغ محلی هستند و به راحتی حاضر می‌شوند برای آن پول بیشتری بدهند. اگر فرهنگ‌سازی و تبلیغات مناسب برای محصول انجام شود بدون‌شک سایر مشتریان ایرانی نیز خواهان تهیه محصول سالم و عاری از پسماند شیمیایی هستند.
