شیوه و روش خواندن دعا

مجالس مناجات و ادعیه و زیارات

یکی از باحلاوت ترین بخشهای مداحی خواندن مناجات و ادعیه و زیارات است که معمولا به دو روش برگزار می گردد.

روشهای خواندن ادعیه و زیارات

الف)سنتی 

ب)نو

الف)سنتی

در این روش زمان محدودی برای برنامه در نظر گرفته می شود ،

از جهت سبکی یک نظام کلی منسجمی وجود دارد

و تفسیر عبارات دعا و زیارت و روضه خوانی ، در بخشهای مشخصی صورت می گیرد.

معمولاً این روش در محافلی کاربرد دارد که مداح مستمع ثابت و اهل فن ندارد.

ب)نو :

در این روش زمان برنامه نامحدود است ،

از جهت سبکی یک نظام کلی منسجمی وجود ندارد و گریزهای سبکی مختلفی به

تناسب مجلس صورت می گیرد

و عبارات دعا و زیارت ، در هر بخش ممکن است تفسیر شود.

معمولاً این روش درمحافلی کاربرد دارد که مداح مستمع ثابت و اهل فن دارد.

شروع از روش سنتی

توصیه می کنیم ذاکرین اهل بیت (ع) ابتدا به فراگیری روش سنتی خواندن ادعیه

 و زیارات بپردازند ؛ چراکه اکثر محافل شرایط محافل سنتی را دارند و علاوه

بر این خواندن ادعیه و زیارات به روش نو نیاز به تجربه ، علم و تبحری است

که کسب آن گذشت زمان را می طلبد.

توجه به الگو

برای فراگیری روش خواندن ادعیه و زیارات ، الگویی سنتی از خواندن اساتیدی چون: حاج ماشاء الله عابدی ، حاج مرتضی طاهری ، حاج مهدی سماواتی و...

انتخاب کنید و با رعایت الگوی تمرین ، سبک و تلفظ صحیح ادعیه و زیارات را 

به خاطر بسپارید.

تفسیر

برای تفسیر و توضیح ادعیه و زیارات حین خواندن ، ابتدا از جملات و تفسیر و

توضیح اساتید که در الگوها بیان کرده­اند استفاده کنید، سپس به سراغ کتب 

تفسیری ادعیه و زیارت رفته و مطالب مناسب را در الگوهای سبکی فرا گرفته از 

اساتید ـ قرار دهید تا به مرور زمان خودتان صاحب سبک و روش تفسیری ادعیه و 

زیارات شوید.

برای فراگیری خواندن ادعیه و زیارات به روش نو ، حتماً پس از تبحر در روش 

سنتی اقدام کنید و الا دچار عدم انسجام سبکی خواهید شد. پس از یادگیری کامل

روش سنتی به عنوان الگو از روش خواندن ادعیه و زیارات اساتیدی چون حاج 

منصور ارضی، حاج سعید حدادیان ، حاج محمد طاهری و حاج محمود کریمی استفاده 

نمایید.

 

چهارچوب کلیمحافل مناجات و ادعیه و زیارات

ذکر صلوات و دعای فرج

توسل به امام زمان(عج)

متن دعا و مناجات

ذکر مصیبت

دعا و مناجات پایان مجلس

ذکر صلوات و دعای فرج

مجالس دعا و مناجات ، با ذکر سه صلوات که پس از هر صلوات ، مستمع آن را 

تکرار می نماید، آغاز می گردد. و پس از آن دعای فرج قرائت می شود.

توسل به امام زمان(عج)

توسل به امام زمان(عج) با خواندن اشعار مرتبط ، در محافل دعا و مناجات 

معمول است ، در این بخش همواره به مستمع ذکر یابن الحسن دم داده می شود و 

در پایان هم به ذکر مصیبت مرتبط با مناسبت اشاره ای می شود

 

متن دعا و مناجات

پس از توسل ، با اشاره و یاد از شهدا ، امام شهیدان و گذشتگان متن دعا و 

یا زیارت آغاز می شود. در خواندن این بخش به نکاتی باید توجه داشت:

تسلط بر متن دعا و زیارتو صحیح خواندن دعا

متن دعا و زیارت ، بایستی آنقدر برای مداح تکرار شده باشد که خواننده از جهت لفظی و معنایی دچار اشکال نشود.

تلفظ و اعراب صحیح هنگام خواندن ادعیه و زیارات بسیار مهم است ؛ چه بسا با تغییر یک اعراب یا یک تلفظ معنای دعا تغییر یابد.

دریافت معنای صحیح وترجمه ساده

مداح باید به معنی صحیح کلمات دعا واقف باشد چه از جهت ترجمه و چه از جهت تفسیر و شرح و توضیح.

باید عبارتهایی که برای مستمع قابل درک نیست با بیانی ساده شرح و تفسیر شود.

لحن ملایم و مناجاتی

از جهت صوتی و سبکی بهتر است که ادعیه و زیارات را با لحنی ملایم و عاطفی

خوانده و از فریاد زدن و بلند خواندن پرهیز شود، چرا که در دعا و مناجات، 

تضرع و خشوع شرط است، البته تناسب سبک و محتوا باید رعایت شود و اگر واقعا 

فرازی دارای محتوایی حماسی است با لحن حماسی بیان شود.

عدم خواندن شعر و روضه طولانی در میان دعا

به طور کلی فاصله انداختن طولانی بین اجزای دعا مناسب به نظر نمی رسد و 

اصالت آن را از بین می برد به همین جهت حتی المقدور خواندن شعر و روضه و 

مخصوصا سینه زنی را به ابتدا و انتهای ادعیه و زیارات منحصر کنید.

عدم افزودن عبارت به ادعیه و زیارات

از اضافه کردن عبارت به ادعیه و زیارات به قصد ورود جدا بپرهیزید، زیرا که

از جهت شرعی دارای اشکال است، اما به قصد رجا اگر بعضی از عبارات دعا و 

زیارت تکرار شود ، اشکال ندارد. البته بعضی از اضافاتی که توسط افراد ـ اگر

چه به قصد رجاء ـ به ادعیه و زیارات صورت می­گیرد، حالت نامأنوس و نامناسب

دارد ، از آنها نیز باید پرهیز کرد. روایاتی وجود دارد که حتی سفارش شده 

است کلمه­ای و یا ضمیری به ادعیه و زیارات اضافه نشود.

خواندن دعا در حد پذیرش مستمع

اگرچه بهتر است دعا کامل خوانده شود اما لازم نیست که حتما یک دعا و یا 

زیارت در هر شرایط و حتی زمانی که مستمع پذیرش ندارد به طور کامل خوانده

شود بلکه بهتر است به مقتضای حال و به حدی که مستمع آمادگی دارد فرازهایی 

از دعا را بخوانید سپس مجلس را به اتمام برسانید.

ذکر مصیبت

خوب است در اواخر دعا ـ با توجه به عبارتی مرتبط از دعا و یا زیارت ـ یک گریزی به روضه صورت بگیرد ؛ البته در صورتیکه قرار است روضه کامل و طولانی 

بخوانید و یا برنامه سینه زنی داشته باشید حتما پس از اتمام دعا این کار را

انجام دهید.

دعا و مناجات پایان مجلس

در بعضی از محافل که روضه بین دعا خوانده می شود ؛ دیگر پس از پایان دعا و

زیارت ، دعای دیگری صورت نمی گیرد . اما در محافلی که برنامه روضه و سینه 

زنی پس از دعا برگزار می گردد به روش مذکور در بخش محافل روضه ، دعا و 

مناجات پایانی برگزار می گردد.

منبع  : سایت آموزش مداحی یاس کبود

................................. 

تکرار بعضی از کلمات ادعیه توسط مداح ها:

نظر نویسنده نشریه دلیل کاروان بعثه مقام معظم رهبری در حج  درباره تکرار عبارات دعا

کتاب حج 25 در مورد تکرار برخی عبارات از خود نشان 

می دهند . ایشان در این ارتباط می نویسد : « اما نکته ای که رعایت نشد این 

که بسیاری از دعاخوان ها دخل و تصرف هایی

در خواندن دعاها می کنند . 

مثلاً بر خلاف مأثور ، برخی جملات را سه بار می خوانند و به قدری این موضوع

رواج یافته که مردم دعاخوان معمولاً می دانند کدام جمله را باید سه بار 

بلند خواند . مثلاً در دعای کمیل جمله های « یا نور یا قدوس » ، « ظلمت نفسی » ، « یا رب ارحم ضعف بدنی » و « یا من اسمه دواء وذکره شفاء » را بیش از یک بار می خوانند . چون این ادعیه مأثورند باید همان گونه که از ائمه ( علیهم السلام ) 

رسیده اند ، خوانده شوند . اگر لازم بود جملاتی از دعا تکرار شود خود 

معصوم می فرمود . مانند « یا رب » که در سه جای دعای کمیل سه بار وارد شده 

است . . . »

ایشان سپس به نقل از مرحوم حاج شیخ عباس قمی و مرحوم 

آیة الله سید رضا صدر در ردّ و نکوهش دخل و تصرف در احادیث و زیارات و 

ادعیه شواهدی می آورد . ( 1 )

شکی نیست این دخل و تصرف ها همان گونه که حاج شیخ عباس 

قمی « اضافات » به زیارت عاشورا و یا دعای مجیر و یا « قلب » واژه ها و نیز

« جعل » عبارات و زیارات را مردود و بدعت می داند ؛ و یا آنچه آیة الله 

صدر به نقل از امام صادق ( علیه السلام ) در نهی از « جابه جایی » یا « اضافه کردن » بر کلام معصوم آورده است ، خلاف است و غیر قابل قبول .

اما در قرائت دعای کمیل هیچ یک از اینها نیست . یعنی نه

« اضافات » است و نه « قلب واژه ها » ، « جعل عبارات » و « جابجایی » کلام

معصوم ؛ بلکه « تکرار » است آن هم به قصد توجه و تنبه بیشتر ، و نه به نیت

« جزئیت » دعا که همان « اضافه کردن بر کلام معصوم » است .

« تکرار » بخش هایی از کلام خدا در نماز اشکال ندارد تا چه رسد « تکرار »

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . کتاب حج 25 ، ص 66 تا 73 .

117

فرازهایی از یک دعا . امام خمینی ( قدس سره ) 

در مسأله 1136 رساله خود می فرمایند : « اگر چیزی از حمد و سوره و ذکرهای 

نماز را عمداً یا احتیاطاً چند مرتبه بگوید ، اشکال ندارد . » آیات عظام

خویی

و سیستانی هم در این مسأله تنها قید « بدون قصد جزئیت » را اضافه کرده اند

و بدیهی است هیچ دعای کمیل خوانی و هیچ همراه کننده او « قصد جزئیت » به 

دعا را نداشته اند وگرنه می بایست دعاهای کمیلی را چاپ می کردند که دارای 

سه عبارت « یا نور یا قدوس » و « ظلمت نفسی » و . . . بود !

حضرت آیة الله زنجانی هم در این باره چنین نظر داده اند

: « بدون قصد وجوب یا استحباب ، ذکر خاص چند مرتبه بگوید اشکال ندارد ؛ 

ولی اگر از روی وسواس چند مرتبه بگوید کار حرامی انجام داده است . » 

طبیعتاً ت

کرار عبارات دعای کمیل و توسل و . . . از روی وسواس هم نیست .